Pierwsze obchody Narodowego Dnia Polskich Dzieci Wojny – sesja popularno-naukowa w Domu Kultury i Kinie Śnieżka w Dębicy

Wrzesień w naszej zbiorowej świadomości nieodparcie przywołuje wydarzenia, od których upłynęły już całe dekady. Jednak niepohamowany bieg czasu nie jest w stanie zaleczyć ran, sięgających aż do rdzenia jestestwa. 10 września minęło dokładnie 80 lat od rozpaczliwie bolesnych wydarzeń w podpoznańskiej Mosinie, gdzie ofiarą bestialstwa oraz wyostrzonej podejrzliwością amoralności okupanta padli najmłodsi Polacy. Wojna zbierała bogate żniwo – wychudzone, morzone głodem i chorobami sieroty, torturowanych małych aresztantów, wycieńczonych więźniów obozów wojennych. Rówieśnicy wielu z ówczesnych ofiar zasiadali na widowni podczas sesji popularno-naukowej, honorującej obchody pierwszego Narodowego Dnia Polskich Dzieci Wojny, która odbyła się 13 września 2023 r. w Domu Kultury i Kinie Śnieżka w Dębicy. Organizatorzy – Miasto Dębica wraz z Miejską i Powiatową Biblioteką Publiczną w Dębicy – z wdzięcznością przyjęli licznie przybyłych, uważając obecność młodego pokolenia oraz pedagogów za niezwykle znaczące. Narodowy Dzień Polskich Dzieci Wojny uhonorowaliśmy żywą lekcją historii, przedstawioną przez trzech historyków, obrazujących tragiczne napięcie między upiornością odczłowieczającej wojny z nieprzeciętnym męstwem, szlachetnością i nieustraszonością, żarliwą miłością, nie wahającą się złożyć samej siebie na ołtarzu wolności Ojczyzny. Z kolejnych, uzupełniających się prelekcji, wyłaniały się portrety bohaterów, uwikłanych w wojnę i przeciwstawiających się jej koszmarnym mechanizmom. Mamy nadzieję, że wyrazistość nakreślonych panoram dziejów podsyci płomień patriotyzmu jaśniejący w sercach młodych dębiczan, gwarantując nam świetlaną przyszłość.

Zgromadzonych licznie Gości powitała Dyrektor MiPBP w Dębicy, Pani Monika Rojek-Kałek, a otworzoną przez Burmistrza Miasta Dębica, Pana Mariusza Szewczyka sesję popularno-naukową współtworzyły wzajemnie uzupełniające się odczyty historyków.

Pierwszym z prelegentów była Pani Doktor Marzena Baum-Gruszowska – doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, muzeolog, kulturoznawczymi oraz archiwistka. Panią Doktor niewątpliwie znają bywalcy Muzeum Regionalnego w Pilźnie, gdzie prelegentka jest Kustoszem. Jako autorka licznych publikacji, artykułów historycznych oraz książek, Pani Doktor cieszy się szczególnym uznaniem pasjonatów naszych ojczystych dziejów. 8 września 1939 r. nasze rodzinne miasto zostało zajęte przez okupanta. Od 26 października powiat dębicki nazywano nie inaczej, niż Landkreis Dębica, wchodzący w skład dystryktu krakowskiego Generalnego Gubernatorstwa. Nie ominęła nas żadna z wojennych krzywd, także shoah. Pani Doktor Marzena Baum-Gruszowska, wygłosiła odczyt zatytułowany „Zagłada ludności żydowskiej w dawnym powiecie dębickim 1939-1944. Zarys problematyki”, uwypuklający zbrodnie popełniane na mieszkańcach naszych ziem. Rażące barbarzyństwem „ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej” przeistoczyło się w koszmar na jawie, śniony przez dębiczan w ciągu kolejnych lat egzekucji, obław, budowania gett i wyczerpywania sił w obozach pracy. Niewybaczalne okrucieństwo nie było jednak w stanie odebrać Polakom wiary oraz poczucia odpowiedzialności za innych, czego wyrazem stała się wdzięczność ocaleńców, a także wielotysięczne już grono Sprawiedliwych wśród Narodów Świata – zaszczytny tytuł przyznany tym, którzy nie wahali się stanowczo przeciwstawić postulatom agresora.

Publiczność dowiedziała się, że okupant bynajmniej nie zadowolił się pustoszeniem ziem naszej Ojczyzny zarówno w wymiarze materialnym, jak i moralnym. Zbrodniami komplementarnymi dla wyzysku Polaków, było deptanie człowieczej godności, perfidnie przerzucające koszty prowadzenia wojny z najeźdźcę na ofiarę. Zaledwie 10 kilometrów od Dębicy powstał poligon SS-TruppenÜbungsPlatz Heidelager o zadziwiającym zasięgu terytorialnym. Tutaj powstawały kolejne obozy pracy: dla jeńców wojennych z Belgii i Francji, Cyganów, obóz żydowski, dla jeńców radzieckich, oraz ostatni dla Polaków. Ten rozdział historii przybliżył nam kolejny prelegent, Pan Doktor Jacek Magdoń, wieloletni nauczyciel, aktualnie pracownik rzeszowskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej, autor publikacji i artykułów historycznych. Pan Doktor Jacek Magdoń wygłosił odczyt pt. „Niemieckie represje wobec ludności cywilnej powiatu dębickiego. Losy Polaków z obszaru SS Heidelager Pustków”, wskazując olbrzymie znaczenie taktyczne założenia militarnego, toczące się wokół niego polemiki ekspertów, akcentując sfery, domagające się gruntownych opracowań.    

Wśród niezliczonych strategii, surowo obliczonych na wynarodowianie oraz aktów przemocy, będących niczym innym, jak kolejne fale ludobójstwa kulturowego były pacyfikacje polskich wsi. Mapę ziemi dębickiej rozjaśnia cała konstelacja miejscowości, których mieszkańcy stanowią wzór żarliwych patriotów. Odczyt wieńczący nasze spotkanie wygłosił Pan Maciej Małozięć, Zastępca Burmistrza Miasta Dębica, historyk, popularyzujący wiedzę o dziejach naszej Ojczyzny, przywracający pamięci naszych bohaterów, zarówno pisząc, jak i organizując niezliczone inicjatywy, honorujące heroizm architektów naszej wolności. Pan Burmistrz w prelekcji pt. „Mała, Róża, Gumniska… Bohaterskie postawy Polaków w czasie akcji pacyfikacyjnych realizowanych przez Niemców na ziemi dębickiej” z niezwykłą plastycznością i sugestywnością prezentował kolejne przełomowe soboty, tak różne od siebie i zarazem – tożsame jako dni, w których szlachetność i czystość konfrontowała się z nikczemnością, moralną jałowością, podporządkowaną idei, a miłość do Ojczyzny przyświecała każdej z decyzji. Publiczność wsłuchiwała się w kolejne opowieści o bohaterach, którym zawdzięczamy niezawisłość naszych ziem. Pośród bohaterów nie zabrakło Józefa Erazmusa, dowódcy plutonu ZWZ-AK „Róża”, świadka śmierci żony i syna, milczącego dla ocalenia towarzyszy broni, w pełni ucieleśniający swego patrona – Anhellego.

Raz jeszcze z głębi serca pragniemy podziękować za wzruszająco liczne przybycie. Obecność dzieci, młodzieży oraz ich opiekunów podczas tak istotnego dla naszej tożsamości dnia ma szczególne znaczenie, a dodatkowo przydaje naszej sesji popularno-naukowej wymiaru symbolicznego – zanurzenia się w przeszłości i zrozumienia wydarzeń nas, jej spadkobierców, konstytuujących. 

Sesja popularno-naukowa jako bezpośrednie spotkanie z historią należy do cyklu wydarzeń w ramach projektu „Postawa Anhellego przykładem niezłomności społeczeństwa wobec okupanta na ziemiach dębickich”.

Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczną w Dębicy projekt realizuje we współpracy z: Muzeum Regionalnym w Dębicy, Miejskim Ośrodkiem Kultury w Dębicy, Światowym Związkiem Żołnierzy Armii Krajowej Środowiskiem 5. PSK AK w Dębicy, Związkiem Strzeleckim „Strzelec” JS 2017 w Dębicy, 33. Batalionem Lekkiej Piechoty, Instytutem Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, Związkiem Harcerstwa Polskiego Hufiec Dębica oraz dębickimi placówkami oświatowymi.

Wydarzenie objęli patronatem medialnym: TVP3 Rzeszów, Polska Telewizja Regionalna, Dębica TV, Polskie Radio Rzeszów, Polska Zbrojna, Do Rzeczy, Obserwator Lokalny.

Dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach programu „Patriotyzm Jutra”