79. rocznica Powstania w Getcie Warszawskim – jubileuszowa edycja akcji „Żonkile”
„Wiemy, że w serdecznym bólu i łzach współczucia, że z podziwem i trwogą o wynik tej walki przyglądacie się wojnie, jaką od wielu dni toczymy z okrutnym okupantem.”
Fragment odezwy ŻOB z 23 kwietnia 1943r. do polskiej ludności Warszawy
Dziś przypada rocznica jednego z pierwszych aktów rozpaczliwego heroizmu po zakończeniu kampanii wrześniowej. Mija 79 lat od wybuchu Powstania w Getcie Warszawskim, będącego równocześnie pierwszym w uciemiężonej przez hitlerowskie Niemcy Europie powstaniem miejskim. Do dziś przywołuje się sylwetki bohaterów powstania, świadomych znikomości swoich szans w starciu z agresorem, jako symbol niezłomności i męstwa: wymowną figurę oporu ludności żydowskiej wobec oprawcy. 19 kwietnia jest datą niezwykle pojemną symbolicznie dla narodu żydowskiego i Polaków. Od 10 lat nieodłącznym atrybutem rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim są żonkile – kwiaty ewokujące pamięć zbiorową, nadzieję oraz szacunek. MiPBP w Dębicy przyłącza się do jubileuszowej edycji społeczno-edukacyjnej akcji „Żonkile”, mającej chronić pamięć o Powstaniu w Getcie Warszawskim.
Znaczenie Powstania w Getcie Warszawskim opiera się nie tylko na jego przełomowości w historii Europy. Właściwie pozbawione celów taktycznych stało się donośnym głosem sprzeciwu i gestem ochrony tego, co najcenniejsze – ludzkiej godności, deptanej konsekwentnie przez najeźdźcę, wiedzionego głosem wypaczonej idei. Bohaterom nie chodziło jedynie o odwet na zbrodniarzach, lecz o manifestację elementarnych praw, ochronę imponderabiliów, miażdżonych bestialstwem agresora. Potęgę ocalającą poczucie człowieczeństwa zawsze stanowiła miłość. Tryumfy, nawet pogrzebane pod pogorzeliskiem, zwycięstwa wieńczące walkę z miłości, pozwalającej nam na podtrzymanie nieustraszoności, bez myślenia o czymkolwiek innym – o laurach i o zagładzie – są najcenniejsze. Miłość szlachetna i wzniosła, nie mająca w sobie nic z czułostkowej miękkości jest potęgą nieugiętą, siłą dynamizującą, zagrzewającą do walki w której jedyną stawką jest życie – życie godne i własne człowieczeństwo. I takie właśnie ujęcie miłości stało się hasłem jubileuszowej edycji akcji „Żonkile”, organizowanej corocznie od 10 lat przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
Aspekt społeczno-edukacyjny projektu składa się na troskliwe dbanie i podtrzymywanie pamięci o powstaniu i rozważne pielęgnowanie we wspólnej świadomości historycznego dziedzictwa Polaków i Żydów, walczących ramię w ramię o zachowanie suwerenności i czystości moralnej. Powstanie w Getcie Warszawskim nie powinno pozostawać jedynie faktorem, kształtującym tożsamość historyczno-kulturową mieszkańców stolicy naszej Ojczyzny, ale również naszą, poprzez identyfikację z bohaterami, nie wahającymi się złożyć w ofierze własnego życia. Tym bardziej, że tegoroczna akcja „Żonkile” odbywa się równolegle z tragedią ogólnoludzką, wojną na naszej wschodniej granicy. Jakże wymowne i wciąż aktualne są wobec tego słowa odezwy ŻOB-u z 23 kwietnia 1934 r. Tradycyjnie, 19 kwietnia wolontariusze rozdają papierowe żonkile na warszawskich ulicach. Obchodom rocznicowym towarzyszy również szereg wydarzeń okolicznościowych. Naszym bibliotecznym żonkilem niech stanie się wystawa tematyczna, do której obejrzenia zapraszamy do budynku Biblioteki Głównej, gdzie obejrzeć będzie można publikacje, odnoszące się do Powstania w Getcie Warszawskim. Natomiast pod koniec kwietnia planujemy prelekcję dla młodzieży (więcej szczegółów bliżej wydarzenia).
Powstanie w Getcie Warszawskim kojarzy się z bolesnym poczuciem osamotnienia, desperackimi próbami ucieczki na „stronę aryjską”, śmiercią i miłością. Szczególnie uderzające jawi się 18 km drutu kolczastego, izolującego więźniów od świata zewnętrznego, jednak nie będącego w stanie odebrać im etosu i wydrzeć wewnętrznej czystości. Czynnikiem zapalającym do stawienia oporu maszynerii śmierci była akcja „Reinhardt” i rozmach bezlitosnych deportacji, uzmysławiające mieszkańcom getta, że odczłowieczający żywioł ideologicznej czystości rasy dopuszcza eksterminację całych narodów.
Rankiem 19 kwietnia 1943 r., w wigilię święta Pesach, wokół getta zacisnęła się pętla oddziałów niemieckich, a następnie wkroczyły one na teren osiedla. Agresor jednak, nawet po tzw. samoobronie styczniowej, nie spodziewał się, iż natrafi na tak zacięty opór swoich ofiar. Po akcji likwidacyjnej wiosną 1943 r. zaczęto szukać formy skutecznego sprzeciwu wobec koszmarnej polityki wyrafinowanych mordów i wysiedleń. Obok Żydowskiej Organizacji Bojowej, złożona z elity działaczy lewicowo-syjonistycznych działającej pod kierownictwem Mordechaja Anielewicza, działał Żydowski Związek Wojskowy pod dowództwem Pawła Frenkla. Walki w getcie zostały zakończone 16 maja 1943 r., a zniszczenie synagogi na ul. Tłomackie stanowi kolejny symbol, niestety, tym razem upadku powstania.
Sugestywność delikatnych żonkili, kwiatów ściśle związanych z postacią ostatniego z przywódców ŻOB-u, Marka Edelmana, zamyka w sobie kruchość oraz nieprzeciętną odwagę, nadzieję oraz potęgę miłości. Drodzy Czytelnicy, wierzymy, że dzisiejszy dzień będzie dla Was okazją do pochylenia się nad heroizmem bohaterów Powstania w Getcie Warszawskim. Dla wszystkich, którzy pragnęliby zagłębić się w bolesne, lecz kształtujące naszą tożsamość rozdziały, mamy w naszym księgozbiorze różnorodne publikacje, po których sięgnięcie zachęcamy. Dodatkowo, zachęcamy do zapoznania się z materiałami edukacyjnymi dostępnymi na stronie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN – KLIK!
